Δ.Μακεδονία - μικρό οδοιπορικό Κοζάνη, Καστοριά, Γαλατινή, Εράτυρα

Έρχεται μια στιγμή του χρόνου που θες να γράψεις για κάτι που είδες ή γνώρισες την συγκεκριμένη αυτή εποχή, με ευκαιρία τις γιορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς. Οι Έλληνες/χριστιανοί κυρίως, αλλά και τα περισσότερα κομμάτια της γης, γιορτάζουν αυτές τις μέρες με δικά τους ήθη και έθιμα. Και στη πατρίδα μας, στο κομμάτι αυτό της πέρα για πέρα Ελληνικής γης, της Μακεδονίας μας, στην Καστοριά, στη Κοζάνη, Γαλατινή και Εράτυρα [δήμος Ασκίου]οι γνωστές γιορτές έχουν και άλλες προεκτάσεις.
Τις προεκτάσεις θα τις δούμε μαζί, σαν μια ευκαιρία και τροφή, για να ξεφύγουμε λίγο πάλι από τα εδώ, για να πάμε εκεί.
Εκεί που κτυπάει πιο δυνατά η Ελληνική ψυχή. Κοντά στις παραδόσεις. Όσες απομείνανε, ξεφτισμένες λίγο ίσως, σκεπασμένες από την ομίχλη του χρόνου, μα πάντα υπαρκτές. Μιλάμε για ένα είδος διονυσιακών γιορτών κατάλοιπα της Διονυσιακής λατρείας ,γιορτές έξαλλες μες τους αγρούς, τους κάμπους και τους δρόμους κάθε χωριού.


Έχω διαβάσει ότι στις 25 του Δεκέμβρη γεννήθηκε Ο ΗΛΙΟΣ, το συνταύτισαν τότε οι χριστιανοί με τη γέννηση του Χριστού και έγιναν τα Χριστούγεννα η μ.χ .γιορτή των χριστιανών. Εκεί λοιπόν, πέρσι τέτοιες μέρες, έζησα παραδόσεις που δεν ήξερα ότι υπάρχουν. Και είδα και τα ΠΟΥΜΠΟΥΣΑΡΙΑ, [ΕΡΑΤΥΡΑ, ΣΙΑΤΙΣΤΑ, ΓΑΛΑΤΙΝΗ] γιορτές του Χειμώνα, μασκάρεμα, και περιφορά από σπίτι σε σπίτι. Κάτι σαν προάγγελο του Καρναβαλιού.
Τα καρναβάλια δεν μου πολυάρεσαν γενικά. Δεν ξέρω γιατί. Εδώ όμως γεύτηκα μια γεύση του αλλιώτικη. Είδα ένα ξέσπασμα γλεντιού. Κατάλαβα εκεί, ότι ο Έλληνας, αν και πια λόγω δουλειάς και υποχρεώσεων τις γιορτές αυτές τις κάνει έξω, για καλλίτερα, πιο χλιδάτα και γκλαμουράτα, κρατάει μέσα του τις παραδόσεις, τα πατρογονικά του. Τις αναμνήσεις της γιαγιάς, του παππού ,του πατέρα της μάνας κλπ. Εκεί λοιπόν στην Εράτυρα ένα μικρό γραφικό χωριό 15 χλμ. πριν την Καστοριά την παραμονή της ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΣ ξεκινάνε μασκαρεμένοι με κυρίως τα πρόσωπα σκεπασμένα[τα ΜΠΟΥΜΠΟΥΣΑΡΙΑ]. Άνθρωποι κάθε ηλικίας, που καταλήγουν στην κεντρική ιστορική πλατεία του χωριού, ΤΟ ΠΑΖΑΡΙ, όπως τη λένε και αφού φάνε από τον λόφο με τα λουκάνικα και το ψωμί που ψήνονται στην πλατεία σε υπαίθριες ψησταριές του δήμου, πίνουν κρασί μπόλικο, γελάνε με την καρδιά τους και κάνουν ένα είδος παρέλασης με πανό που γράφουν ότι φανταστείς, σατιρίζοντας στοιχεία της επικαιρότητας. Μετά κόβουν λογιών-λογιών πίττες που πάλι δίνει ο δήμος και μοιράζονται μεταξύ τους μικροδώρα και συμβολικά χρηματικά ποσά. Σαυτά τα γνήσια πρόσωπα είδα χαρά και απόλαυση. Τόση όση δεν είχα δει ποτέ, στα ταξίδια μου σε μέρη ξένα, τέτοιες γιορτινές μέρες. Σε αντίστοιχα ρεβεγιόν η γκαλά, μαζώξεις τα λέγανε παλιά, μα η trendy εποχή τους άλλαξε το όνομα. Σε μερικά σπίτια, τους χάρηκα ειλικρινά, μαζεμένους να λένε τα ΜΠΕΝΤΙΑ, γνωμικά και ρητά Κοζανίτικα, μπερδεμένα μέσα στις άλλες κουβέντες τους.
Η μορφή του παππού και της γιαγιάς, καθισμένων δίπλα στη πυροστιά μούχει κολλήσει στο μυαλό και ώρες-ώρες τη θυμάμαι τόσο έντονα. Όπως καθετί που αγάπησα και αγαπώ. Ειδικά του παππού. Ενας παππούς από κείνους του παραμυθιού, που εγώ δεν γνώρισα, γιατί πέθανε πριν γεννηθώ, και που κοντά του ένοιωσα πάλι παιδούλα και ήθελα να μου μιλάει,να μου μιλάει, ασταμάτητα με κείνη τη χωριάτικη όπως λένε οι Αθηναίοι γλώσσα. Σχεδόν πολλά δεν τα καταλάβαινα, μα με ηρεμούσε και με χαλάρωνε. 'Ενα περίεργο πράγμα. Στην Καστοριά λοιπόν τα λένε ΡΑΓΚΟΥΣΑΡΙΑ.
http://www.youtube.com/watch?v=kG0zJ_wZxS8

Το ίδιο σκηνικό, αλλά εδώ λόγω κάποιου περισσότερου πλούτου [γούνες, μαγαζιά, νυχτερινή ζωή] ήταν πιο μεγάλη η γιορτή, πιο οργιώδες το γλέντι. 3ΗΜΕΡΗ. Απο των Φώτων, 6 Γενάρη ως και Της 8 Γενάρη το βράδυ. Είδα και έμαθα πολλά.

Πριν όμως θα σας πάω στην Βλάστη.

Ένα υπέροχο μικρό χωριό κοντά στην Καστοριά την κυρά της λίμνης. Την Βλάστη την είδα λίγο. Είχε και πάρα πολύ χιόνι το χειμώνα. Και το αυτοκίνητο ακατάλληλο. Ήθελε τζιπ. Και είδα να θέλει να ξεπεταχτεί μια μελλοντική Αράχοβα, και κάπου με πήρε ένα παράπονο. Όχι ότι θάταν άσχημο για τους κατοίκους που προσδοκούσαν στην οικονομική τους ευημερία, που θαρχόταν σίγουρα αν γινόταν χιονοδρομικό, μα γιατί ίσως θα χάλαγε αυτός ο σχεδόν παρθενικός χαρακτήρας της.


Πέρα από το ΄΄καταφύγιο΄΄ ένα πολυτελέστατο κτίσμα, με όλα τα προβλεπόμενα για καφέ, ποτό, φαί, τζάκια, πίνακες, ντεκόρ, πετρα, ξύλο, σίδερο μαυρο μασίφ. Ακόμη και δερμάτινες μαξιλάρες κάτω. Όλα ταχε. Φέτος ξεφύτρωσαν πολυτελείς ξενώνες. Με πέτρα και ξύλο, με αρκετό σεβασμό στο τοπίο. Χιονοδρομικό δεν υπάρχει εκεί μα αρκετά χιλιόμετρα πιο κει στη Βασιλίτσα, Βίγλα κλπ.


Εκεί λοιπόν στην Καστοριά, ρώτησα και μούπαν οτι τ’όνομα το πήραν από το λατινικό rogo απαιτώ/ζητώ, άλλοι τους λένε ζητιάνους. Επειδή γυρνάνε από σπίτι σε σπιτι και ζητάνε να τους δώσουν φιλέματα, για την γιορτή τους, που θα κάνουν, δηλ. φαγητά, γλυκά κλπ. Το τι τσίπουρο πίνουνε δεν λέγεται. Και στο τέλος τα μπουλούκια, οι ομάδες δηλ. καταλήγουν στην πλατεία Ντολτσού και μετά μαζεύονται και ανάβουνε ΜΠΟΥΜΠΟΥΝΕΣ δηλ.φωτιές.
Και θυμήθηκα το νησί που μεγάλωσα την Σύρο[θα πάμε και κει κάποια στιγμή],του Αι Γιαννιού που κοριτσάκια πηδούσαμε τις φωτιές σε μια αλάνα, που ήταν παρακεί με κίνδυνο να καούν τα όμορφα φουστανάκια που μας φορούσαν οι μανάδες μας ή τα πόδια μας. Και σπάγανε οι μεγαλύτερες και τη στάμνα που είχε μέσα μικρά χαρτάκια. Κάτι σαν τα cookies -νομίζω λέγονται- στα κινέζικα εστιατόρια που λένε την τύχη. Τα θυμάμαι σαν όνειρο. Μα τα θυμάμαι.
Αυτό ήταν το μικρό οδοιπορικό μου σαυτήν την γνήσια Ελληνική περιοχή. Μικρό αλλά τρανό. Όπως τρανή, πανώρια, αμόλυντη είναι η ψυχή των ανθρώπων που μένουν εκεί, ή αυτών που έφυγαν και γυρνάνε με περίσσια νοσταλγια στη πατρογονική τους γη. Και που κρατάνε στην καρδιά τα ήθη και τα έθιμα, που τους παρέδωσαν οι παππούδες και οι γονείς τους. Όχι τα απομεινάρια τους, μα καινούργια φυτώρια με όμορφα φυτά έτοιμα να δώσουν τους καρπούς της παράδοσης με τη σειρά τους, στα δικά τους παιδιά.




http://www.youtube.com/watch?v=xXwT56aV3lM [ Ενα Μινοράκι ...για τους ξενιτεμένους μας]

http://www.youtube.com/watch?v=Zz3QKvxOemk ''ΑΝΕΣΤΑΚΙ'' ...να γυρίσεις πισω στην
πατρίδα, αδέρφι μας σε περιμένουμε...